La chute d’Haman | המנס מפּלה

Samedi 23 (20h30) et dimanche 24 janvier (16h) à Metz

D’après Haïm Sloves
Adaptation et mise en scène Charlotte Messer
Musique originale Marc Alberman
Costume Mireille Arthe

En yiddish surtitré français

Salle Braun, Metz

Dans המנס מפּלה Homens mapole (La chute d’Haman) comme  dans la Bible, la reine Esther – après avoir épousé Assuérus, roi des Perses – déjoue les noirs desseins de l’orgueilleux et cruel Haman et sauve le peuple juif.
Mais la pièce, avec ses chansons, son humour et sa fantaisie, entraîne le spectateur dans le carnaval de Pourim, fête subversive qui glorifie l’espoir que gardent les Juifs dans les épreuves. Elle est construite sur le modèle des pourim-shpiln, ces spectacles populaires destinés à divertir le public juif à occasion.
Écrite en 1940 par Haïm Slovès (1905 – 1988) puis profondément modifiée à la Libération, la pièce fut montée par les meilleurs artistes du théâtre yiddish de l’immédiat après-guerre, notamment par Oscar Fessler et Zygmunt Turkow. Entre 1946 et 1949 elle fut jouée à de nombreuses reprises à Paris, New York, Los Angeles, Wroclaw, Rio de Janeiro et Buenos Aires.
המנס מפּלה Homens mapole se veut signe de résilience pour les survivants. Reprendre cette pièce 70 ans plus tard, c’est faire entendre une farce yiddish qui résonne d’une nouvelle actualité.

אין דער פּיעסע המנס מפּלה — אַזוי ווי אין דער מגילה — דערלאַנגט אסתּר המלכּה אַ מפּלה המנען דעם רשע נאָך דעם ווי זי איז געוואָרן אַ ווײַב צו אַחשוורושן.
אַ דאַנק די לידער, דעם הומאָר און דער פֿאַנטאַזיע, פֿירט די פּיעסע אַרײַן דעם עולם אינעם פּורים־קאַרנאַוואַל, דעם איבערקערערישן יום־טובֿ וואָס באַזינגט דעם ייִדישן בטחון אין שווערע צײַטן. זי איז געבויט ווי די פּורים־שפּילן וואָס פֿלעגן אַ מאָל משׂמח זײַן דעם עולם.
חיים סלאָוועס האָט אָנגעשריבן די פּיעסע אין 1940 און זי גרינטלעך באאַַרבעט נאָך דער מלחמה. די בעסטע טעאַטער־קינסטלער – ווי למשל אָסקאַר פֿעסלער און זיגמונט טורקאָוו — האָבן זי אינסצעניזירט באַלד נאָך דער מלחמה. צווישן 1946 און 1949 האָט מען זי געשפּילט אַ סך מאָל אין פּאַריז, ניו–יאָרק, לאָסאַנדזשעלעס, ווראָצלאַוו, ריאָ דע דזשאַנייראָ און בוענאָס אײַרעס.

המנס מפּלה איז ווי אַ צייכן פֿאַר די לעבן־געבליבענע זיך אָנצונעמען מיט פֿרישן מוט. ווידער שטעלן די פּיעסע נאָך 70 יאָר מיינט לאָזן הערן אַ ייִדישן פֿאַרס וווּ עס הילכט אָפּ אויך די הײַנטיקע וואָר.

Haïm Slovès (1905–1988)
Dramaturge, publiciste, et avocat, Haïm Slovès est l’exemple de ces acteurs du monde yiddishophone dont la vie et l’oeuvre furent animées de paradoxes. Militant convaincu, il intégra à l’âge de 15 ans les Jeunesses communistes de Białystok. En 1926 il dut quitter Varsovie pour raisons politiques et résida jusqu’à sa mort à Paris, où il écrivit plusieurs pièces en yiddish.
Tout en restant militant, il lutta contre le dogmatisme durant la Guerre froide et défendit la culture yiddish. En 1979, il publia en yiddish Sovetishe yidishe melukhishkayt (L’État juif d’Union soviétique), ouvrage de référence sans concession sur l’histoire du Birobidjan. Profondément attaché au destin juif, il souhaita participer par son oeuvre théâtrale à l’émergence d’une culture juive moderne, « progressiste », selon le vocabulaire consacré, et héritière de la culture juive traditionnelle.

חיים סלאָוועס  (1905 – 1988)
חיים סלאָוועס איז געווען אַ פּובליציסט, אַ דראַמאַטורג און אַן אַדוואָקאַט. ער איז געווען איינער פֿון יענע ייִדישע טוערס, וועמענס לעבן און ווערק זענען געווען פֿול מיט פּאַראַדאָקס. ער איז געווען אַ פֿאַרברענטער קאָמוניסט, און צו 15 יאָר איז ער געוואָרן אַ מיטגליד אין
דער קאָמוניסטישער יוגנט אין ביאַליסטאָק. אין 1926 מוז ער אַנטלויפֿן פֿון וואַרשע צוליב פּאָליטישע סיבות. ער באַזעצט זיך אין פּאַריז, וווּ ער פֿאַרבלײַבט שוין זײַן גאַנץ לעבן. אין פּאַריז שרײַבט ער אָן אַ ריי פּיעסעס אויף יידיש. בלײַבנדיק אַקטיוו ווי אַ קאָמוניסט, האָט ער
זיך אַקעגנגעשטעלט קעגן דעם דאָגמאַטיזם בשעת דעם קאַלטן קריג און פֿאַרטיידיקט די ייִדישע קולטור. אין 1979 האָט ער פּובליקירט סאָוועטישע ייִדישע מלוכישקייט, אַן אומפּשרותדיק אַרומנעמיק בוך וועגן דער ביראָבידשזאַנער געשיכטע. טיף פֿאַרבונדן מיטן ייִדישן גורל, האָט ער געוואָלט — דורך זײַן טעאַטראַליש ווערק — אָנטייל נעמען אין דעם אויפֿקום פֿון אַ מאָדערנער ייִדישער קולטור, אַ „פּראָגרעסיסטישע”, לויטן דעמאָלטיקן וואָקאַבולאַר, אָבער אויך אַ יורשטע פֿון דער טראַדיציאָנעלער ייִדישער קולטור.

Samedi 23 janvier à 20h30
Dimanche 24 janvier à 16h

Salle Braun, 18 rue Mozart, 57000 Metz

Tarifs : 10 €. Étudiants et chômeurs : 8 €
Réservations : par téléphone au 03 87 65 73 11 ou par e-mail desiree.mayer@gmail.com
Troïm-Teater : yiddishteater.org